Człowiek do wszystkiego

Wznowienie znakomitej powieści Roberta Walsera, wydanej niegdyś przez PIW pod – może efektownym, lecz niemającym wiele wspólnego z oryginalnym – tytułem „Willa Pod Gwiazdą Wieczorną”. Oryginalny tytuł („Der Gehülfe”) oznacza kogoś pomiędzy asystentem a pomocnikiem, lokajem a totumfackim. Wyrękę, pomocnika, zaufanego. Wydaje się, że migotliwy status bohatera trafiającego do willi państwa Toblerów, i ciągłe samorozsądzanie, kim jest, kim mógłby być, kim byłby zdolny być, kim powinien być – to oś książki.

Bohater, ten niesprecyzowanej kategorii współpracownik, ma w sobie rys samego autora. Walser pracował bowiem w latach 1903-1904 u pewnego technika, którego mania wynalazcza oraz nieudolność w interesach doprowadziły do katastrofy. Jak to jednak u Walsera: nie temat jest tu kluczowy, ale niebywała umiejętność łączenia realizmu obserwacji z rozmachem wyobraźni, aforystyczne ujęcie istoty międzyludzkich relacji, gra ironii z liryzmem ostrość i swoboda, z jaką kreśli się tu ludzkie rysy i to, co między ludźmi zachodzi.