Jawność posiedzeń Sejmu i Senatu oraz jej ograniczenia w Konstytucji RP

Celem podjętej w książce pracy badawczej jest określenie zakresu jawności posiedzeń izb polskiego parlamentu. Problem jest o tyle złożony, że na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów Konstytucji RP jawność ta ujęta została w dwóch jej artykułach (art. 61 i art. 113) zawartych w dwóch odmiennych pod względem problematyki rozdziałach – w rozdziale poświęconym wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela oraz rozdziale poświęconym Sejmowi i Senatowi. Z jednej strony na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów konstytucyjnych wszyscy obywatele posiadają prawo do uzyskania informacji o działalności izb parlamentu. Z dniem wejścia w życie Konstytucji z 1997 r. prawo to zostało po raz pierwszy wprowadzone do polskiego porządku prawnego. Stanowi ono nowy, dodatkowy, do tej pory nie akcentowany wymiar jawności. Z treści art. 61 Konstytucji wynika „prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej”, i dotyczy „dostępu do dokumentów oraz wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku i obrazu”. Z drugiej strony tradycyjne, bo występujące już w poprzedniczkach Konstytucji z 1997 roku ujęcie jawności zostało zawarte w art. 113 Konstytucji.  Zgodnie z normą wyrażoną w tym artykule izby parlamentu dokonują swych prac w sposób jawny.

Na tą samą jawność można zatem spojrzeć z perspektywy dwóch podmiotów – zainteresowanego informacją (obywatela) oraz posiadającego informację (Sejmu oraz Senatu). Zachodzi tu zatem klasyczna korelacja uprawnienia jednej strony do obowiązku drugiej. Jawność nie ma charakteru nieograniczonego, a jej granice wyznaczane są przez przepisy konstytucyjne. Problem jednak w tym, że dwa wskazane wyżej przepisy w różny, a zasadniczo przeciwstawny sposób wskazują ograniczenia jawności. Zastosowanie jednego może wykluczyć zastosowanie drugiego i odwrotnie. Przykładowo ograniczenie jawności w pierwszym z przedstawionych ujęć – obywatelskiego prawa do jawności może nastąpić tylko ze względu na określone w art. 61 ust. 3 przesłanki np. ochronę wolności i praw jednostki, natomiast ograniczenie drugiego ujęcia – jawnych prac parlamentarnych (art. 113 zd. 2) może nastąpić tylko ze względu na dobro państwa. Tym samym ograniczenia tego samego (jawności) mogą stać się nie do pogodzenia ze sobą.

Głównym celem pracy jest zatem zaproponowanie takiego rozwiązania dotyczącego ograniczeń jawności, aby stały się one spójne, co w konsekwencji będzie miało przełożenie na wskazanie precyzyjnego zakresu jawności posiedzeń Sejmu i Senatu.