Pamiętnikarze. Druga wojna światowa w Holandii słowami jej naocznych świadków

Inne niż wszystkie, intrygujące spojrzenie na historię drugiej wojny światowej i Holokaustu przez pamiętniki mieszkańców Holandii – relacje z pierwszej ręki, zwykłych ludzi żyjących w niezwykle trudnych czasach.

Opierając się na wybranych tekstach z kolekcji ponad dwóch tysięcy holenderskich pamiętników pisanych podczas drugiej wojny światowej, a dziś znajdujących się pod opieką archiwistów, Pamiętnikarze rzucają nowe światło na tę tragiczną część historii. Pozwalają spojrzeć na nią w świeży sposób, oczami między innymi sympatyzującego z nazistami policjanta czy żydowskiego dziennikarza, dokumentującego codzienne życie w obozie tranzytowym.

Dziennikarka Nina Siegal – dorastająca w Stanach Zjednoczonych w rodzinie, która przeżyła Holokaust – zawsze się zastanawiała, jak drugiej wojny światowej doświadczali zwykli ludzie. Jako dziecko słyszała opowieści o wojnie i o dzienniku Anne Frank, ale były to albo lekcje moralności, albo historie z puentą. Aby odnalezienie się w amerykańskiej rzeczywistości było łatwiejsze, nigdy nie ujawniano jednak szczegółów przeszłości.

Kiedy dorosła już Siegal przeprowadziła się do Amsterdamu, pytania o historię powróciły, a wraz z nimi pojawiły się nowe: dlaczego w czasie wojny zginęło siedemdziesiąt pięć procent holenderskiej społeczności żydowskiej, podczas gdy w innych krajach Europy proporcje te były inne? Jak wpisuje się to w narrację o holenderskim ruchu oporu, o którym tak wiele słyszała, i jak odnosi się do słynnej tolerancji, o której ludzie w Holandii zawsze chętnie mówią? A w końcu, co być może najważniejsze, czy nie znając odpowiedzi na te pytania, mogłaby wychowywać w tym kraju żydowskie dziecko?

Wnikliwa i wyjątkowa książka Pamiętnikarze, będąca wynikiem analizy pamiętników zwykłych ludzi, pozwala zrozumieć naturę oporu, działanie pamięci oraz sposoby, w jakie rozpatrujemy i upamiętniamy przeszłość.

&nbsp

[lewe skrzydełko – cytat]

Trzy z pamiętników, które wybrałam, napisane były przez Żydów – jeden z nich przeżył okupację w ukryciu, inny pisał w obozie koncentracyjnym, trzecia autorka przez jakiś czas mieszkała w Amsterdamie i była członkinią Rady Żydowskiej. Dwa wybrane przeze mnie pamiętniki spisane były przez holenderskich nazistów: jeden z nich był amsterdamskim policjantem, druga autorka to żona początkującego nazistowskiego urzędnika, bywalczyni z Hagi. Jedna z pamiętnikarek była członkinią ruchu oporu, która uratowała wiele istnień ludzkich ostatnia autorka to siedemnastoletnia pracownica fabryki, bez przynależności politycznej.

Wszyscy oni byli, w taki czy inny sposób, kluczowymi dokumentalistami nazistowskiej okupacji Holandii, a ich historie pokazują prywatną, osobistą wojnę, z którą pod faszystowskim uciskiem musiała się zmierzyć każda jednostka. Niektóre z tych głosów nie zostały jeszcze usłyszane inne – wręcz przeciwnie, ale według mojej skromnej oceny w sposób niewystarczający.

&nbsp

Fot.: Stuart Acker Holt

NINA SIEGAL jest autorką i dziennikarką, regularnie piszącą do działu kulturalnego „New York Timesa”. Doktoryzuje się w Amsterdamskiej Wyższej Szkole Dziedzictwa, Pamięci i Kultury Materialnej. Oprócz pracy dziennikarskiej, którą zajmuje się od lat dziewięćdziesiątych, Siegal opublikowała trzy powieści. Za drugą z nich otrzymała w 2006 roku stypendium Fulbrighta. Obecnie mieszka w Amsterdamie, z córką i psem. Za swoje teksty zdobyła wiele stypendiów i nagród, w tym 2021 Whiting Creative Nonfiction Grant.

&nbsp