Prejudykat cywilny i cywilna kwestia prejudycjalna w postępowaniu karnym

Prejudykat cywilny i cywilna kwestia prejudycjalna w postępowaniu karnym to publikacja, która dotyczy tematyki wpływu rozstrzygnięć sądu cywilnego na proces karny w kontekście zagadnienia prejudycjalności i zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego. Autor rozprawy proponuje szersze rozumienie samego pojęcia prejudycjalności poprzez przyjęcie, że dotyczy ono każdej sytuacji, w której treść orzeczenia sądu cywilnego może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy karnej.

W pracy starano się wyjaśnić i omówić jedno z trudniejszych zagadnień teoretycznoprawnych w nauce procesu karnego, jakim jest kwestia związania sądu karnego i zakresu tego związania wynikającego z rozstrzygnięcia sądu cywilnego. Autor rozróżnia związanie bezwzględne, które już de lege lata wynika z treści art. 8 § 2 KPK oraz związanie, dla którego proponuje się termin „względnego”. Źródła tego związania autor dopatruje się w art. 365 § 1 KPC i w koncepcji materialnej prawomocności orzeczeń sądów cywilnych. Dostrzegając zagrożenia przy przyjęciu takiej koncepcji dla podstawowych zasad procesu karnego, tj. zasady prawdy (materialnej) i zasady prawa do obrony, w rozprawie proponuje się konkretne rozwiązania gwarancyjne w tym zakresie. Podstawową konkluzją odnoszącą się do kwestii związania jest stwierdzenie, że w sytuacji, gdy zawiązanie takie występuje, to sąd karny nie jest związany wyłącznie treścią sentencji orzeczenia sądu cywilnego, ale również ustaleniami faktycznymi, jakie legły u podstaw takiego rozstrzygnięcia i stawiły konieczną dlań przesłankę. Tożsamy wniosek odnosi się do związania wykładnią przepisów dokonaną przez sąd cywilny.

Rozważania oscylują wokół dwóch tez. Teza główna sprowadza się do stwierdzenia, że obecne rozumienie zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego jest zbyt szerokie i należałoby przyjąć, że nie tylko konstytutywne orzeczenia sądu cywilnego, ale również w określonych warunkach orzeczenia deklaratywne są dla sądu karnego wiążące. Tezę główną uzupełnia teza pomocnicza dotycząca zbyt wąskiego określenia podstaw do zawieszenia postępowania karnego, które de lege ferenda powinny umożliwiać sądowi karnemu wstrzymanie się z rozpoznaniem sprawy do czasu rozstrzygnięcia tożsamej kwestii przez wyspecjalizowany do tego sąd (cywilny, rodzinny, gospodarczy, pracy).

Oprócz analizy teoretycznoprawnej w rozprawie dokonano analizy od strony praktycznej możliwych układów spraw, w których może dojść do styku materii postępowań cywilnego i karnego. W pracy przedstawiono konkretne postulaty de lege ferenda, które stanowią propozycję rozwiązań zarówno odnoszących się do ograniczeń samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego związanej z istnieniem prawomocnych rozstrzygnięć sądu cywilnego, jak również dotyczących sytuacji, w której orzeczenie sądu cywilnego ma być dopiero wydane. W tym drugim przypadku proponuje się rozwiązanie dotyczące możliwości zawieszenia postępowania karnego w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej.