Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz

Prezentowana publikacja stanowi kompleksowe omówienie ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 24 ze zm.).

Komentarz zawiera aktualny stan prawny oraz stanowi kompleksowe omówienie przepisów ustawy. Szczegółowo omówiono wszystkie kwestie zawarte w ustawie, dotyczące: przedmiotu (art. 1–7) i podmiotu (art. 8–15[1]) prawa autorskiego, jego treści (art. 16–35[25]), czasu trwania autorskich praw majątkowych (art. 36–39), przejścia autorskich praw majątkowych (art. 41–68), przepisów szczególnych dotyczących utworów audiowizualnych (art. 69–73[1]) oraz programów komputerowych (art. 74–77[2]), ochrony autorskich praw osobistych (art. 78) i majątkowych (art. 79–80), ochrony wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji (art. 81–84), praw pokrewnych (art. 85–103), a także odpowiedzialności karnej (art. 115–123).

Komentarz zawiera klarowną i wyczerpującą wykładnię unijnego i międzynarodowego prawodawstwa oraz przystępne wyjaśnienie jego wpływu na prawo autorskie w Polsce. Ostatnia duża nowelizacja, które weszła w życie w ostatnim punkcie w lutym tego roku miała na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 17 kwietnia 2019 r.:

• dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 82), tzw. „dyrektywy satelitarno-kablowej II” (dyrektywa SATCAB II) oraz
• dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz. Urz. UE L 130 z 17.05.2019, str. 92), tzw. „dyrektywy Digital Single Market” (dyrektywa DSM).

W ramach implementacji dyrektywy SATCAB II zmiany komentowanej ustawy odniosły się do:

• wskazania jednego prawa krajowego właściwego w zakresie wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych na potrzeby świadczenia przez organizacje radiowe i telewizyjne tzw. „dodatkowych usług online” (według zasady państwa pochodzenia);
• ujednolicenia zasad licencjonowania reemitowania programów radiowych i telewizyjnych bez względu na zastosowaną technikę (przymusowe pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi);
• prawnego uregulowania rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych udostępnianych rozpowszechniającemu drogą „wprowadzenia bezpośredniego” (ang. „direct injection„, normatywne uznanie za postać nadawania i reemitowania).
• Dyrektywa DSM jest natomiast odpowiedzią Unii Europejskiej na aktualne wyzwania związane z rozwojem technologii cyfrowych w obszarze prawa autorskiego.

W ramach implementacji dyrektywy DSM do polskiego prawa autorskiego wdrożono:

• wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku (eksploracja tekstów i danych) oraz modyfikacja niektórych już istniejących (korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej oraz zwielokrotnianie utworów w celu zachowania dziedzictwa kulturowego);
• modyfikację zasad korzystania z utworów niedostępnych w handlu;
• wprowadzenie licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem;
• wprowadzenie środków ułatwiających licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie;
• wprowadzenie nowego prawa pokrewnego dla wydawców prasy;
• wprowadzenie przepisów szczególnych dotyczących dostawców usług udostępniania treści online;
• zapewnienie godziwego wynagrodzenia twórcom i wykonawcom (przyznanie twórcom i wykonawcom niezbywalnego prawa do wynagrodzenia za eksploatację w Internecie utworów audiowizualnych, muzycznych i słowno-muzycznych, wprowadzenie obowiązku przejrzystości i modyfikacja mechanizmu dostosowywania umów w relacjach kontraktowych między uprawnionymi i użytkownikami, wprowadzenie zmian w zakresie prawa twórców i wykonawców do wypowiedzenia zawartych umów lub odstąpienia od nich.

Publikacja uwzględnia zarówno rozwiązania teoretyczne proponowane przez ustawodawcę, jak i praktyczne uwagi, pozwalające na rozwiązanie problemów związanych z wykładnią przepisów zawartych w komentowanej ustawie. Prezentuje też najnowsze orzecznictwo sądów polskich oraz TSUE i ETPC.

Dla wygody Czytelników, ułatwiając szybką orientację w tekście, Komentarz wyróżnia się szczegółową strukturą wewnętrzną, z precyzyjnym, przejrzystym i jednolitym podziałem zagadnień.

Komentarz kierowany jest do sędziów, adwokatów, radców prawnych, aplikantów zawodów prawniczych oraz studentów, a także urzędników, pracowników naukowych oraz innych osób zajmujących się prawem autorskim.