Utrudnianie postępowania karnego. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki

Monografia w przeważającej mierze polega na analizach dogmatycznych poświęconych odpowiedzalności karnej za utrudnianie lub udaremnianie postępowania karnego, w tym w szczególnym kontekście, jakim jest tzw. przestępczość zorganizowana.

Praca dotyka wielu wątków, a każdy z nich zasługiwał na odrębne rozwinięcie i omówienie. Stąd część zagadnień, z uwagi na założoną skrótowość opracowania, nie została poddana pogłębionej analizie, a jedynie sygnalizacyjnie wspomniano je, z uwagi na doniosłość ich znaczenia dla tematu podstawowego.

Analizy wzbogacono o wnioski płynące z badania akt prawomocnie zakończonych spraw sądowych, a dla realizacji zadania szczególnie ważny był fakt uczestniczenia przez autorkę w programie badań naukowych prowadzonych pod auspicjami Ministerstwa Nauki i Informatyzacji Nr PBZ – MIN 004/T00/2002. I choć zasadnicza część analiz opiera się na analizie dogmatycznej przestępstwa poplecznictwa, to problematyka utrudniania postępowania karnego została również oceniona przez pryzmat problematyki przestępczości zorganizowanej i reguł deontologii zawodów prawniczych, co pokazuje na wszechstronność czynionych analiz.

Autorka zauważa, że w pierwszym rzędzie rolą deontologii zawodowej jest dookreślanie postaw pożądanych, dawanie wskazówek w zakresie godnego i rzetelnego wykonywania profesji. Z drugiej strony odpowiedzialność zawodowa oznacza możliwość poniesienia konsekwencji ze strony profesjonalisty za zachowania, które nie spełniają oczekiwań, jakie towarzyszą wykonywaniu profesji.

Odpowiedzialność zawodowa zatem w ujęciu autorki pełni ważną rolę w kontekście czynionych rozważań: po pierwsze, kara nakładana jako konsekwencja odpowiedzialności zawodowej ma piętnować osobę jej poddaną, po wtóre jednak chroni również wymiar sprawiedliwości i wszystkie podmioty współdziałające z wymiarem sprawiedliwości przed tymi przedstawicielami profesji, którzy nie zachowali się w sposób bezprawny, a jedynie moralnie naganny. Można rzec, że na tym tle odpowiedzialność zawodowa stanowi system „wczesnego ostrzegania” przed tymi z profesjonalistów, którzy potencjalnie mogą swoim zachowaniem prowadzić do naruszenia dobra chronionego prawem, jakim jest niezakłócone sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Przedmiotem analiz monografii uczyniono zatem zarówno aspekt prawnokarny związany z utrudnianiem postępowania karnego, jak i problematykę odpowiedzialności dyscyplinarnej. 

Recenzja książki:

UTRUDNIANIE PROCESU KARNEGO

W procesie, jak w życiu, nie wszystkie chwyty są dozwolone, a niektóre mogą delikwenta słono kosztować. Tak jest choćby z utrudnianiem postępowania karnego, które przez długi okres nie było uznawane za odrębny rodzaj przestępstwa. Obecnie poplecznictwo, jak również paserstwo są w nowożytnych kodyfikacjach ujęte jako odrębne rodzaje przestępstw. I właśnie im uwagę poświęca autorka prezentowanej książki. Z punktu widzenia statystyk policyjnych oraz danych Ministerstwa Sprawiedliwości wyroki w takich sprawach stanowią promil wszystkich skazań. Choć więc trudno będzie adwokatowi wyżyć jedynie z obrony sprawców popełniających takie przestępstwo, to pewną wiedzę w tym zakresie powinien posiadać. A publikacji na rynku jest jak na lekarstwo.

Ta książka jest bardzo szerokim opracowaniem, podejmującym analizę strony przedmiotowej i podmiotowej przestępstwa poplecznictwa, rozkłada na części pierwsze postacie tego czynu, a także opisuje wszelkie kwestie związane z wymiarem kary dla sprawcy. Autorska idzie też krok dalej i przestawia ów czyn w porównaniu do innych przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości oraz zestawia poplecznictwo z paserstwem. Szczególnie interesujący jest rozdział poświęcony poplecznictwu na gruncie przestępczości zorganizowanej. Małgorzata Wysoczyńska wskazuje, dlaczego analiza tego zjawiska jest niebywale trudna, a wiele przedstawionych w książce wniosków opiera się na badaniach zeznań świadków koronnych. Dla prawników ciekawy będzie też rozdział poświęcony dopuszczaniu się poplecznictwa przez uczestników procesu karnego. Zawiera wiele cennych praktycznych wskazówek. I tak jeżeli obrońcy udzielone jest pełnomocnictwo, którego treścią jest zastrzeżenie: „bez prawa substytucji”, i zachodzi realna i prawdziwa przeszkoda w kolizji terminów lub choroby obrońcy stwierdzona przez lekarza sądowego, wówczas nie można stawiać adwokatowi zarzutu wypełnienia znamion poplecznictwa ani nawet zachowania niezgodnego z zasadami etyki zawodowej. Jeżeli jednak – jak przestrzega autorka – obrońca wejdzie w porozumienie z oskarżonym co do tego, że za każdym razem nie będzie stawiał się na posiedzenia, a oskarżony nie będzie wyrażał zgody na prowadzenia postępowania pod jego nieobecność i nie wyrazi zgody na jego substytucję, wówczas należy rozważyć, czy obrońca nie popełnia poplecznictwa, znacząco utrudniając postępowania karne. Książka dla wszystkich prawników, choć w szczególności dla karnistów.

Recenzja ukazała się 14 listopada 2014 roku w gazecie „Dziennik Gazeta Prawna” w specjalistycznym dodatku „Prawnik”.